Khi muốn bắt đầu đi sâu vào lĩnh vực xe đạp thể thao, bạn sẽ cần phải chú trọng tới thông số kỹ thuật của xe. Đây là một trong những kiến thức quan trọng khi lựa chọn mua đúng loại xe theo đúng mục đích để giúp cho việc tập luyện của bạn đạt được hiệu quả nhất.
Đối với các loại xe bình thường dùng làm phương tiện hoặc tập thể dục đơn giản thì phần thông số này không quan trọng. Nhưng đối với các loại xe thể thao chuyên dụng thì đây là phần mà các vận động viên đặc biệt quan tâm. Tuy nhiên, để tìm hiểu về các thông số này, bạn phải tự đọc và tìm hiểu trên các trang web của nước ngoài. Thông tin hầu như bằng tiếng Anh chuyên ngành xe đạp nên gây không ít khó khăn cho người mới tìm hiểu. Tuy nhiên, với bài viết này, bạn sẽ dễ dàng nắm được các thông số cơ sở của sườn xe trên từng mẫu xe được giới thiệu trên website của Asama, cũng như chiếc xe đạp thân thiết mà bạn đang dùng.
Chiều dài ống ngồi
Chiều dài ống ngồi tính từ tâm của trục giữa lên đến hết ống sườn đứng. Chiều dài ống ngồi thường được xem là cách để xác định kích thước sườn xe. Một số hãng xe dùng thứ tự size S,M,L,XL và cũng có nhiều hãng sử dụng chiều dài ống ngồi để gọi size sườn, ví dụ ống ngồi dài 40cm thì là size 40, dài 44cm thì là size 44 hoặc có hãng sử dụng đơn vị là inch, ống ngồi dài 16 inch thì là size 16.
Một số dòng xe ống ngồi thẳng, bạn có thể dùng cốt yên dài mà vẫn hạ thấp yên xe hết mức. Có một số dòng xe ống ngồi cong, dùng cốt yên dài sẽ không thể hạ hết tối đa vì bị vướng ở đoạn ống ngồi cong, bạn phải tính toán kích thước cốt yên phù hợp để ráp vào. Nếu bạn dùng xe địa hình chuyên dụng sử dụng cốt yên dropper post, bạn sẽ cần phải tính toán kỹ hơn chiều dài ống ngồi để sửa dụng cốt yên dropper post, nếu phần ống ngồi quá dài thì khi bạn hạ hết cốt yên bạn vẫn không thể chạm được hết bàn chân xuống đất.
Chiều dài ống trên
Chiều dài ống trên đo hơi phức tạp. Bắt đầu đo từ tâm ống đầu kéo dài đường thẳng ra sau song song với mặt đất, từ tâm ống đứng kéo thẳng lên, điểm giao nhau giữa đoạn kéo dài ra là điểm để tính độ dài ống trên, từ điểm đó đến tâm ông đầu là độ dài ống trên.
Độ dài của ống trên này giúp bạn xác định được khoảng cách nào phù hợp cho bạn trong việc ngồi đạp xe và điều khiển tay lái cảm thấy thoải mái. Tuy nhiên, khi đứng đạp, bạn sẽ cảm thấy khung sườn nhỏ và dễ vướng víu. Số đo của ống trên phụ thuộc nhiều vào góc nghiêng của ống ngồi.
Có những sườn xe khi nhìn thì thấy khung sườn trước rất nhỏ nhưng lại có số đo ống trên dài do góc nghiêng ống ngồi thấp. Ngược lại, có những khung sườn xe khi nhìn thấy khung sườn trước rất rộng nhưng số đo ống trên lại ngắn do góc độ ống ngồi cao.
Độ dài ống trên không cố định nên có thể tùy chỉnh bằng cách thay đổi vị trí yên xe trên cốt yên và chiều dài cổ lái.Không nên quá chú trọng vào số đo này nhiều vì phần này không quyết định tất cả trong việc chọn khung sườn xe phù hợp. Có thể thay đổi vị trí ngồi hoặc cổ lái cho phù hợp.
Độ dài ngang từ ống đầu đến trục giữa
Số đo này được tính từ tâm ống đầu đến trục giữa theo chiều ngang. Cách đo này cho hiệu quả cao hơn về việc chọn khung sườn xe phù hợp. Hầu hết các hãng sản xuất đều đo kích thước này trên bản vẽ, nhưng bạn cũng có thể tự đo ở nhà bằng thước dây dù hơi khó, sẽ dễ hơn nếu có người giúp. Độ dài này là kích thước chính xác nhất về khung trước của xe đạp mà không bị ảnh hưởng bởi các góc độ hoặc số đo khác.
Ngày nay, các dòng xe đạp địa hình thường có số đo này dài hơn giúp tăng khoảng trống chỗ lái rộng, đồng thời có thể giảm độ dài của cổ lái giúp điều khiển xe dễ dàng và linh hoạt mà khoảng trống chỗ lái vẫn thoải mái.
Chiều cao ống đầu đến trục giữa
Cũng đo từ hai điểm ống đầu đến trục giữa nhưng đo theo chiều đứng. Kích thước này cho cảm giác cầm tay lái và điều khiển xe rõ nhất. Số đo này trên khung sườn là cố định nhưng có thể tăng hoặc giảm bằng các vòng đệm trên cổ lái hoặc thay cổ lái có kích cỡ khác để tùy chỉnh chiều cao tay lái phù hợp.
Thông số này thường được các hãng là chú trọng tới những người có chiều cao thấp nhưng muốn chạy những xe có bánh xe lớn, hành trình phuộc cao nhưng tay lái không quá cao. Những người có chiều cao trung bình trở lên không cần quan tâm đến số đo này nhiều, trừ khi bạn muốn có khoảng cách số đo này thấp với mục đích đạp leo dốc nhiều hoặc có tính khí động học để đạp nhanh hơn. Chiều cao ống đầu đến trục giữa thấp đồng nghĩa với việc sẽ mau mỏi hơn nếu bạn chưa làm quen.
Chiều cao Stack tương đối quan trọng đối với những người thấp chạy xe đường kính bánh lớn, hành trình phuộc cao. Đặc biệt đối với những vận động viên đua XC hay road điều này rất quan trọng.
Góc ống đầu
Góc ống đầu là số đo góc độ giữa độ nghiêng của ống đầu và song song với mặt đất. Đây là một trong những phần quan trong trong thông số kỹ thuật. Góc đầu thể hiện và phân biệt mỗi dòng xe cho từng cách chạy khác nhau.
Ở góc độ cao, khoảng tầm 70 độ, việc điều khiển xe sẽ dễ dàng hơn khi chạy chậm, ít bị đảo hơn. Hơn nữa, góc cao giúp cho bẻ lái linh hoạt, phản ứng nhanh. Nhất là khi leo dốc và đạp đường bằng. Khi ở tốc độ cao, do khả năng phản ứng lại quá nhanh nên sẽ rất khó kiểm soát xe, góc ống cao cũng gây cho việc đổ dốc dễ mất lái do tâm bánh trước quá gần với trọng tâm của bạn, không hấp thu được các dằn xốc trên mặt đường.
Ở góc độ thấp, khoảng 65 hoặc 66 độ, rất dễ bị chao đảo khi chạy ở tốc độ thấp. Nhất là khi leo dốc, bạn sẽ cảm thấy tay lái luôn bị đảo qua lại, cần phải đạp nhanh thêm để giảm bớt tình trạng đảo. Khi đi đường bằng cũng sẽ cảm nhận rất rõ chiếc xe hầu như rất nặng nề khi đạp, mất rất nhiều sức. Khi ở tốc độ cao hoặc khi đổ dốc, góc độ thấp giúp cho xe rất ổn định. Hơn nữa, lúc đổ dốc đường địa hình bạn cũng sẽ cảm thấy rất an toàn và yên tâm do tâm bánh trước nằm xa trọng tâm của người lái, khó bị nhào cả người lên tay lái
Tuy vậy, góc ống đầu không thể quyết định cả chiếc xe có chạy tốt hay không, độ ổn định còn phụ thuộc nhiều vào chiều dài của cả xe. Các dòng xe đường trường thì góc độ từ 69 đến 74 độ. Các dòng xe địa hình XC thường đi với tốc độ chậm và leo dốc nhiều có góc độ từ 69 đến 71 độ. Những dòng xe địa hình dùng để đổ đèo với tốc độ cao có góc rất thấp, 63 hoặc 64 độ ở xe downhill và 65 hoặc 66 độ ở xe enduro,trail. Những xe địa hình bánh xe đường kính lớn 29" có độ ổn định rất tốt và lướt trên đường địa hình nên không cần góc độ ống đầu quá thấp.
Góc độ ống ngồi
Góc nghiêng của ống được tính từ trục giữa đến điểm giao nhau của độ dài ống trên. Nhưng các dòng xe ngày nay nhất là xe 2 phuộc có thiết kế phức tạp hơn nên sẽ khó đo được góc ống ngồi. Nguyên nhân là do có nhiều xe ống ngồi cong và có nhiều xe ống ngồi thẳng.
Ở các xe có ống yên cong thì sẽ có 2 góc độ, góc thực tế và góc hiệu quả. Góc hiệu quả là góc đo tiêu chuẩn từ tâm trục giữa đến điểm giao của độ dài ống trên, đây là góc thường dùng để thể hiện trong bản vẽ và để lựa chọn xe. Góc thực tế là góc thực của phần ống gắn cốt yên. Đây là góc bạn sẽ cảm nhận được nhiều nhất khi thay đổi chiều cao cốt yên.
Cho dù cách đo như thế nào, điều bạn cần nhất là vị trí yên phải đúng để có thể đạp thoải mái và hiệu quả. Nếu vị trí yên nằm quá gần về phía trước, bạn sẽ khó đạp và dễ bị chấn thương đầu gối. Nằm quá gần về phía sau, trọng tâm của bạn sẽ dồn về bánh sau, gây khó kiểm soát xe khi leo dốc, tay lái rất dễ bị đảo.
Góc ống ngồi thấp sẽ có chiều hướng lùi trọng tâm người lái ra sau rất nhiều khi tăng độ cao yên. Góc ống ngồi cao khi tăng độ cao cốt yên sẽ ít lùi về sau hơn nhưng sẽ không lùi đủ xa để có vị trí ngồi phù hợp đối với người có chiều cao lớn.
Chiều dài ống sên - Chainstay length
Chiều dài ống sên tính từ tâm trục giữa đến tâm bánh sau. Số đo này ảnh hưởng đến khả năng xử lý xe đạp, không ảnh hưởng đến việc chọn kích thước xe phù hợp. Kích thước của ống sên ảnh hưởng đến chiều dài tổng thể của xe. Do đó, một số hãng thay đổi chiều dài để phù hợp với tổng thể xe.
Kích thước ống sên ngắn giúp cho việc bốc đầu xe dễ dàng, cũng như làm cho xe xử lý nhanh nhẹn các kỹ thuật lái xe hơn, bù lại cũng chính vì bốc đầu xe dễ dàng nên khi đạp leo dốc, xe cũng sẽ dễ bị nâng lên gây mất kiểm soát và đảo tay lái. Ống sên ngắn đồng nghĩ với chiều dài tổng thể xe ngắn sẽ giảm đi độ ổn định khi chạy tốc độ cao, cho nên ống sên dài sẽ tốt hơn trong việc đạp leo dốc.
Ống sên ngắn 420 đến 435mm phù hợp tập các kỹ thuật chạy xe, dễ dàng bốc đầu, bay nhảy.
Ống sên dài 440 đến 455mm tăng độ ổn định, phù hợp cho chạy tốc độ cao và leo dốc.
Chiều dài tổng thể
Chiều dài tổng thể được đo từ tâm bánh trước đến tâm bánh sau. Kích thước này có được quyết định bởi các số đo khác như ống sên, góc ống đầu, chiều dài và chiều cao từ trục giữa đến ống đầu.
Kích thước tổng thể dài giúp cho xe ổn định ở tốc độ cao nhưng sẽ khó xử lý xe ở tốc độ thấp cũng như không linh hoạt, nhất là ở những đường chạy nhỏ hẹp.
Ở dòng xe địa hình, phần này tương đối quan trọng. Đối với những tay đua địa hình hung hãn, thì có thể họ sẽ thích xe dài để phóng với tốc độ cao và xử lý rất mạnh tay khi ở những đoạn đường nhỏ hẹp. Đối với những người chạy xe khác, có thể họ sẽ thích xe ngắn nghiêng về phần kỹ thuật, chạy trên đường có độ khó ít nhưng hấp dẫn và vui hơn.
Khi chọn xe, hãy xem chiều dài tổng thể và tìm xem phần nào làm cho xe đó ngắn hoặc dài hơn.
Độ cao trục giữa
Đây là khoảng cách độ cao của trục giữa so với độ cao của tâm 2 bánh xe. Số đo này ảnh hưởng đến khoảng trống từ mặt đất đến trục giữa. Nếu khoảng cách từ tâm bánh đến trục giữa càng nhiều thì khoảng trống gầm xe càng thấp và ngược lại. Khoảng trống gầm còn bị ảnh hưởng bởi kích thước bánh xe và lốp xe.
Độ cao trục giữa có ảnh hưởng lớn đến việc điều khiển xe trong những góc cua. Trục giữa thấp giúp việc điều khiển vào góc cua tốt hơn. Vấn đề sẽ xuất hiện khi bạn đạp xe trên đường có nhiều đá gồ ghề. Hơn nữa, với trục giữa thấp sẽ rất dễ xảy ra tình trạng giò đạp đụng xuống đá hoặc đụng phần răng dĩa khi chạy lướt qua những cục đá lớn.
Đối với những xe có gầm thấp, bạn nên dùng giò đạp có độ dài ngắn để hạn chế chạm xuống mặt đường, giò đạp có các kích cỡ sau 165mm, 170mm, 175mm. Các dòng xe đường trường có gầm rất thấp vì chỉ chạy trên đường bằng phẳng, độ ổn định rất cao khi vào cua gắt.
Các dòng xe địa hình 2 nhún có gầm rất cao nên phần từ trục giữa đến tâm bánh rất ít, vì khi nhún xuống hết mức, gầm sẽ rất sát với mặt đường. Bên cạnh đó, xe có hành trình nhún càng cao thì trục giữa cũng rất cao so với mặt đất.
Tổng hợp các số đo ở trên, hãy tìm cho mình chiếc xe phù hợp nhất. Thông số thực sự quan trọng cho nên Asama luôn cung cấp tất cả các số đo của mỗi chiếc xe trên website. Điều này giúp cho các bạn dễ chọn lựa chiếc xe phù hợp với mình. Tuy vậy, không có hãng xe nào đều có hết tất cả số đo theo ý muốn, nhưng có thể giảm hoặc tăng thêm một ít vẫn có thể chấp nhận được. Nếu khác biệt quá nhiều ở số đo bạn yêu cầu thì nên xem xét khung sườn khác cho phù hợp.